مروری برتکنیک های کنترل کیفیت آماری در ایزو ۹۰۰۱

بکارگیری تکنیک های کنترل کیفیت آماری با هدف ایجاد و نگهداری سیستمی برای تجزیه و تحلیل داده ها وبه منظور تحقق رویکرد واقع گرایانه در تصمیم گیری می باشد.این  ابزار ها برای شناسایی اقدامات اصلاحی است بعبارتی یک کنترل off-line(بعد از ایجاد محصول نامنطبق ) است.

در ابتدا مروری برانواع و کاربرد ۵ ابزار مهم کنترل کیفیت آماری( Statistical Quality Control ) داشته باشیم:

 این فنون عبارتند از :§نمودار علت و معلول      §نمودار پارتو      §نمودار پراکندگی            §نمودار فراوانی       §هیستوگرام.

۱- نمودار علت و معلول

     برای شناسایی دلایل بروز یک مشکل بکار می‎رود.مشکل در سمت راست یک خط افقی نوشته می‎شود. دلائل مرتبط با بروز مشکل بصورت خطوطی که به خط افقی منجر می‎شوند، نوشته می‎شوند. در مورد عدم انطباقهای محصول دلائل عمده عبارتند از :

                   §          ماشین

                  §          نیروی انسانی

                   §          مواد

                   §          روش

                  §         محیط

   دلائل جزئی‎تر مربوط به هریک از دلائل شناسایی شده در مرحله قبل بصورت خطوطی که به خطوط فرعی منجر می‎شوند، نشان داده می‎شود.

۲-نمودار پارتو

 برای شناسایی عمده‎ترین دلائل بروز مشکل بکار می‎رود.در این حالت باید فراوانی بروز مشکل در ارتباط با هریک از دلائل بلقوه تعیین شود. این دلائل به ترتیب کاهش فراوانی روی محور افقی و میزان فراوانی هریک بصورت میله‎ای که در امتداد محور عمودی بالا آمده‎اند نشان داده شود.نمودار فراوانی تجمعی رسم شود.روی محور عمودی از نقطه ۸۰% خطی افقی رسم می‎کنیم که نمودار تجمعی را در نقطه‎ای قطع کند.از نقطه مزبور خطی به محور افقی عمود می‎کنیم.دلائلی که منجر به ۸۰% مشکلات کیفی می‎شود در یک سوی آن خواهند بود که فعالیتهای بهبود می‎بایستی روی آنها تمرکز یابد.

۳- نمودار پراکندگی

 این نمودار برای تعیین وجود و چگونگی ارتباط بین دو علت یا یک علت و معلول آن کاربرد دارد. این ارتباط می‎تواند :

                §مستقیم باشد ( یعنی با بزرگ شدن یکی دیگری هم افزایش یابد ).

                §معکوس باشد ( یعنی با افزایش یکی دیگری کاهش یابد ).

                §وجود نداشته باشد ( یعنی افزایش و کاهش اولی ارتباطی با افزایش و کاهش دومی نداشته باشد ).

 برای رسم آن حداقل به ۱۰۰ نمونه که مقادیر متفاوت متغیر اول ( X ) را با مقادیر نظیر متغیر دوم ( Y ) مقایسه کند، نیاز داریم.بدین منظور می‎توانیم مقادیر متفاوتی به یکی از متغیرها بدهیم و مقدار نظیر متغیر دوم را اندازه‎گیری کنیم. متوسط مقادیر متغیر اول ( X ) و متوسط مقادیر متغیر دوم ( ‎Y ) را محاسبه می‎کنیم.محور افقی نمودار را به مقادیر X و محور عمودی را به مقادیر Y اختصاص می‎دهیم.نقاط متناظر هر جفت X_i و Y_i را روی صفحه نمایش می‎دهیم.

۴-نمودار فراوانی 

 پس از جمع آوری داده‎ها، نمودار فراوانی تعداد دفعاتی که یک مقدار / حالت اتفاق افتاده را نشان می‎دهد.نمودار فراوانی را هم با استفاده از داده‎های متغیر و هم با استفاده از داده‎های وصفی می‎توان رسم کرد.گامهای زیر مراحل رسم نمودار فراوانی را نشان می‎دهد :

        § داده‎ها را جمع آوری کنید ( ثبت اندازه‎‎ها یا تعداد حالتهای مرتبط با موضوع ).

     § تعداد دفعاتی که یک اندازه یا حالت تکرار شده بشمارید.

       § مقادیر خوانده شده یا مشاهده شده را بترتیب صعودی روی محور X و مقدار فراوانی آنها روی محور Y  نشان دهید. توجه داشته باشید که مقادیر نشان داده شده روی محور X باید شامل کلیه مقادیر بین کوچکترین و بزرگترین مقدار خوانده شده باشد ( یعنی شامل آنهایی که اتفاق نیفتاده‎اند هم می‎شود).

 ۵- هیستوگرام

رسم هیستوگرام بسیار به روش رسم نمودار فراوانی شبیه است. مهمترین تفاوت قابل ذکر این است که در هیستوگرام داده‎ها گروه‎بندی می‎شوند. هر گروه از داده‎ها بازه‎ای ( رنجی )‌از مقادیر را در بر می‎گیرد.برای هر زیر گروه سه ویژگی را می‎توان در نظر گرفت :

        § نقطه وسط زیر گروه.

        § بازه (‌ رنج )‌ هر زیر گروه.

        § مرزهای هر زیر گروه.

این رابطه می‎تواند در این مورد به ما کمک کند:  h=R/i  که h عبارتست از تعداد زیر گرو‎ه‎ها و i  عبارتست از بازه (‌ رنج )‌هر زیر گروه ( cell interval )‌

 وR عبارتست از بازه ( رنج )‌کلی که تفاوت بزرگترین مقدار مشاهده شده و کوچکترین مقدار مشاهده شده است.