ایزو ISO 10004:2012 -مفاهیم پایه۳

 فلسفهٔ مدیریت بازاریابى

ما مدیریت بازاریابى را کوشش براى دستیابى به مبادلاتى مطلوب با بازارهاى هدف تعریف کردیم. چه فلسفه‌اى باید راهنماى این تلاش‌هاى بازاریابى باشد؟ و در این میان منافع سازمان، مشتریان و جامعه هر یک چه ارزشى دارند؟ به‌خصوص که در اغلب موارد این منافع با یکدیگر در تضاد هستند.فعالیت‌هاى بازاریابى سازمان‌ها تحت مفاهیم پنجگانه‌اى اداره مى‌شوند.

 مفهوم تولید

در مفهوم تولید فرض بر این است که مشتریان نسبت به کالاهایى نظر مساعد خواهند داشت که اولاً موجود بوده و ثانیاً داراى قیمت بسیار مناسبى باشند. بنابراین مدیریت وظیفهٔ بهبود تولید و توزیع را برعهده دارد. این مفهوم یکى از قدیمى‌ترین فلسفه‌هاى راهنماى فروشندگان محسوب مى‌شود.

 مفهوم کالا

براساس مفهوم کالا مشتریان خواهان کالاهایى هستند که از بهترین کیفیت و کارآیى برخوردار باشند. برمبناى این اصل، سازمان باید منابع خود را به بهبود پیوسته کالا اختصاص دهد.

 مفهوم فروش

براساس مفهوم فروش، مصرف‌کنندگان به میزانى که باید، کالاهاى تولید یک شرکت را نخواهند خرید مادامى که شرکت به میزان وسیع براى فروش و ترویج کالاهاى خود نکوشد. این مفهوم عملاً در مورد کالاهاى ناخواسته تجربه شده است، کالاهایى که خریداران به‌طور معمول به خرید آنها نمى‌اندیشند.

 مفهوم بازاریابى

در مفهوم بازاریابی، اعتقاد بر این است که نیل به اهداف سازمانی، بستگى تام دارد به تعیین و تعریف نیازها و خواسته‌هاى بازارهاى هدف و تأمین رضایت مشتریان به‌نحوى مطلوب‌تر و مؤثرتر از رقبا. جالب این است که این مفهوم یک فلسفه نسبتاً جدید اقتصادى است. مفهوم بازاریابى به‌صور مختلفى بیان شده است از جمله: نیاز را پیدا کن و پاسخ بده (از کایزر سند و گراول – Kaiser Sand & Gravel) پرواز، خدمت (از هواپیمایى بریتانیا) و تا شما راضى نشوید، راضى نمى‌شویم (از جنرال الکتریک). و نیز جی.سى پنیز موتو (J.C. Penney’s motto) مفهوم بازاریابى را این چنین خلاصه کرده است: با قدرت هرچه تمام‌تر پول مشترى را مملو از فایده، کیفیت و رضایت مى‌کنیم.

 مفهوم بازاریابى اجتماعى

مفهوم بازاریابى اجتماعى بر این پایه استوار است که هر سازمان باید نخست نیازها، خواسته‌ها و منافع بازارهاى هدف خود را تعیین کند؛ سپس در مقایسه با رقبا این نیازها و خواسته‌ها را با صورت کارآمدتر و مؤثرترى تأمین کند به‌نحوى که بقا و بهبود رفاه مشترى و جامعه هر دو فراهم گردد. مفهوم بازاریابى اجتماعى از جمله جدیدترین مفهوم از مفاهیم پنجگانه فلسفه مدیریت بازاریابى است.

 اهداف نظام بازاریابى

نظام بازاریابى ما از فعالیت‌هاى جمعى دهها هزار مؤسسهٔ انتفاعى و غیرانتفاعى تشکیل شده است. این سیستم کلیه افراد، اعم از خریداران، فروشندگان و بسیارى از گروه‌هاى اجتماعى واجد خصوصیات مشترک را تحت تأثیر قرار مى‌دهد.

 به حداکثر رساندن مصرف

بسیارى از مدیران واحدهاى اقتصادى بر این عقیده هستند که وظیفه بازاریابى باید به حداکثر رساندن مصرف باشد، که به نوبهٔ خود، تولید و اشتغال و ثروت را به حداکثر مى‌رساند. این نظر در بعضى از شعارها نیز مشهود است: چه کسى مى‌گوید شما نمى‌توانید همه را داشته باشید؟ از میکلوب (Michelob)؛ یا گران‌ترین عطر در جهان از جوى (Joy)، و یا حرص خواب است از فیلم سینمایى وال استریت. فرض بر این است که هر چقدر مردم بیشتر خرج کنند و خرید و مصرف کنند، خوشبخت‌تر هستند. با این وجود هستند کسانى که خوشبختى را لزوماً در افزایش کالاهاى مادى نمى‌دانند. آنها اشاره به افراد متمولى دارند که واقعاً خوشبخت نیستند. فلسفهٔ زندگى ایشان چنین است: هرچه کمتر بهتر، و کوچک زیبا است.

 به حداکثر رساندن رضایت مشترى

بنابراین نظر، هدف سیستم بازاریابى به حداکثر رساندن رضایت مشترى است و نه فقط افزایش کمّى مصرف. خرید یک دستگاه اتومبیل جدید و یا مالکیت پوشاک بیشتر وقتى به‌حساب مى‌آید که به رضایت خریدار بیانجامد. متأسفانه اندازه‌گیرى رضایت مصرف‌کننده دشوار است. اول، هیچ‌کس نحوهٔ اندازه‌گیرى رضایت کل ایجاد‌شده ناشى از یک فعالیت بازاریابى یا محصول خاص را ابداع نکرده است. دوم، رضایتى که مصرف‌کنندگان از مزایاى یک کالا یا خدمت به‌دست مى‌‌آورند باید در کنار معایب آن در نظر گرفته شود، معایبى نظیر آلودگى و تخریب محیط زیست. سوم، رضایت عده‌‌اى از مردم از مصرف کالاهاى به‌خصوصى نظیر کالاهاى شخصیت‌آور، حاصل این واقعیت است که فقط تعداد کمى مالک چنین کالاهایى هستند. بدین ترتیب ارزشیابى سیستم بازاریابى برحسب میزان رضایت حاصله از آن دشوار است.

 به‌ حداکثر رساندن حق انتخاب

بعضى از بازاریابان بر این باور هستند که هدف سیستم بازاریابى باید به حداکثر رساندن تنوع کالا و حق انتخاب مصرف‌کننده باشد. بدین‌سان سیستم بازاریابى دقیقاً فرصت یافتن کالاهایى را در اختیار مصرف‌کنندگان قرار مى‌دهد که با دائقهٔ ایشان سازگار باشد و رضایت ایشان را نیز تأمین کند و مصرف‌کنندگان نیز با درکى درست و کامل از سبک زندگى خود قادر هستند رضایت کلى خود را به حداکثر رسانند. متأسفانه به حداکثر رساندن حق انتخاب مصرف‌کننده مستلزم هزینه است. اول اینکه تولید با تنوع زیاد، هزینه‌هاى تولید و موجودى‌ها را افزایش مى‌دهد و این به‌نوبهٔ خود افزایش قیمت کالاها و خدمات را به‌‌دنبال دارد و قیمت‌هاى بالا، درآمد واقعى مصرف‌کنندگان و در نتیجه مصرف را کاهش مى‌دهد. دوم، تنوع بخشیدن به کالا مستلزم این است که مصرف‌کننده تلاش و تحقیق بیشترى کند. چرا که مصرف‌کنندگان زمان بیشترى را صرف بررسى و ارزیابى کالاهاى مختلف مى‌کنند. سوم، تعدد کالا لزوماً امکان انتخاب واقعى مصرف‌کننده را افزایش نمى‌دهد.

 به حداکثر رساندن کیفیت زندگى

بسیارى از مردم بر این باور هستند که هدف سیستم بازاریابى باید ارتقا کیفیت زندگى باشد. البته این امر فقط محدود به کیفیت، کمیت، موجود بودن و هزینهٔ کالاها نیست، بلکه کیفیت فیزیکى و فرهنگى محیط زیست را نیز شامل مى‌گردد. طرفداران این نظر قضاوت خود را بر پایه مقدار رضایت مستقیم مصرف‌کننده از سیستم بازاریابى قرار نمى‌دهند، بلکه تأثیر بازاریابى را بر کیفیت محیط زیست نیز در نظر مى‌گیرند. اکثر مردم عقیده دارند کیفیت زندگى هدف ایده‌آلى براى بازاریابى است، ولى این اعتقاد را نیز دارند که اندازه گرفتن کیفیت نیز دشوار است و افراد مختلف از این مسئله برداشت‌هاى مختلفى دارند.