ارزیابی ریسک در سیستم مدیریت HSE

از دکتر شروین میرزاده-مدیر عامل ACS-ICS روسیه و CIS

تجزیه و تحلیل ریسک و احتمال بروز حوادث مهم

تجزیه و تحلیل ریسک بمنظور شناسایی، ارزیابی و محاسبه ریسک بمنظور بررسی چگونگی احتمال ایجاد ضرر، جراحت و صدمات انجام می‌گردد.

چنین تجزیه و تحلیل‌هایی برای کمک به تصمیم‌گیری‌ها در رابطه با راه‌حل‌های فنی، اجرای عملیات، شناسایی و ارزیابی فعالیت‌های بحرانی HSE ، انواع خطاها ، شناسایی بهبودها و چگونگی انجام اقدامات بمنظور شناسایی ابعاد و اثرات احتمالی می‌بایست انجام گردد.

به منظور به روز کردن تجزیه و تحلیل‌ها باید ”معیارها“ تعریف گردند.

معیار قابل قبول  (Acceptance criteria)

معیار قابل قبول ریسک باید در همه پروژه‌ها و واحدهای عملیاتی شرکت تعریف شده باشد. معیار قابل قبول ریسک همچنین باید برای سیستم‌های خطوط لوله که حاوی گاز و یا مایعات خطرناک است تعریف شود .

معیار قابل قبول ریسک برای تصمیم‌گیری استفاده می‌شود. این معیار باید قبل از تجزیه و تحلیل ریسک در واحدهای مربوطه تعیین و در دسترس قرار گیرد.

تجزیه و تحلیل ریسک صورت‌های گوناگونی از ریسک را ایجاد می‌کند. ریسک‌های خاص باید به رؤیت گروه‌های مختلف کاری در مناطق، فعالیت‌ها و مناطق عملیاتی مختلف برسد. فعالیت‌ها و افرادی که در معرض ریسک‌های بالا قرار دارند باید توجهات خاصی را در هنگام ارزیابی و اولویت بندی ریسک‌ها (که بمنظور کاهش ریسک انجام می‌شود) معطوف دارند.

بعنوان مثال: در رابطه با ریسک‌های انفرادی (First party):

مقدار متوسط ریسک‌های انفرادی که توسط FAR (نرخ حوادث منجر به فوت) بیان می‌شود باید در رابطه با پرسنل واحد که در طول دوره در معرض عوامل آسیب‌رسان بوده اند کمتر از ۵ باشد. (FAR < 5)، این معیار مقدار متوسط را برای یک دوره یک ساله بکار می‌برد و افراد معمولی را که در حال رفت و آمد از واحد هستند را شامل نمی‌شود .

معیار برای ریسک‌های شخص ثالث (Third party)، ریسک‌های ناشی از ضرر مواد، ریسک‌های صدمه به محیط زیست همچنین ریسک قابل قبول برای بیماری، آسیب و یا مسائل بهداشتی، ریسک گروهی و … می‌بایست در هر فعالیتی مشخص گردد.

• عامل بالقوه آسیب‌رسان                                                                               Hazard

عبارتست از هر موقعیت و یا شرایطی که پتانسیل ایجاد آسیب (و یا صدمه) به ”انسان، محیط، سرمایه و اعتبار شرکت“ را داشته باشد.

(بعبارت دیگر هر موقعیتی که قابلیت ایجاد خسارت به وسایل، محصول، محیط زیست داشته و تا سبب کسر تولید، بیماری، جراحت، عدم ارتقاء کیفی و … گردد.)

مانند: گاز با فشار بالا، سطوح داغ، باکتری‌ها، انگل‌ها و ….

Top Event  (Top Event : First thing that happened)

مسیری است که یک عامل بالقوه آسیب‌رسان از آنطریق و برای ایجاد آسیب می‌تواند آزاد شود.

مانند: سقوط یک شی – نشتی گاز

توجه: Top Event یک واقعه نامطلوب ناشی از آزاد شدن Hazard می باشد. نه حداکثر تأثیر ممکنه Hazard .

عوامل تهدیدکننده و کنترل‌های آنها (Threat & Threat Controls)

عوامل تهدید کننده ، مسیرهایی هستند که از آنطریق یک عامل بالقوه آسیب رسان می‌تواند به یک رویداد (Incident) تبدیل شود .

مانند: خوردگی، خطای کارگر، در معرض عوامل بالقوه آسیب رسان بهداشتی قرار گرفتن و ….

کنترل‌های این عوامل تهدید کننده در واقع تدابیری است که برای پیشگیری از آزاد شدن Hazard و ایجاد آسیب اتخاذ می‌گردد، از قبیل: ایزولاسیون، بازرسی و ….

Barriers :

در واقع موانعی هستند که بعنوان عامل پیشگیری کننده مسیر پیشرفت Hazard را مسدود نموده از بالفعل شدن آنها جلوگیری می‌نمایند .

Recovery Preparedness Measures

سنجش‌های لازم برای ایجاد آمادگی به جهت بهبود شرایط و یا پیشگیری از وقوع پیامد:

شامل کنترل‌هایی است که پس از Top Event و در انتهای زنجیره پیامدها، بمنظور کنترل و تخفیف آثار نهایی ناشی از پیامد عوامل بالقوه آسیب رسان طرح‌ریزی می‌گردد.

بعنوان مثال: پیش‌بینی سیستم‌های emergency shut down – Tank bunds  نقشه‌های فرار- برنامه‌های اورژانس- اطفاء حریق و ….

 پیامدها و ارزیابی ریسک Consequences & Risk Assessment

پیامدها، نتایج نهایی عوامل بالقوه آسیب‌رسان آزاد شده و کنترل شده می‌باشند.

مانند: حریق، انفجار، مرگ، خسارات زیست محیطی، بیماری.

نکته قابل توجه اینکه، ریسک همراه با هر یک از پیامدهای ممکن باید ارزیابی گردد، برای مثال از طریق ماتریکس ریسک.

توجه: آنچه که تحت عنوان خطر (Danger) در بسیاری از مناطق عنوان گردیده، در واقع، عوامل آسیب‌رسانی است که در حال حاضر بالفعل هستند مانند: پرتوهای رادیو اکتیو